در این نوشته در مورد جوش بینی و صورت بعد عمل جراحی توضیح داده خواهد شد. انتظار است در پایان بدانید با چه شرایطی روبرو می‌شوید و چه اقداماتی باید انجام بدهید.
خلاصه و اصطلاحات
خلاصه
جوش زدن، چرب شدن و پوسته‌ریزی پوست بعد عمل غیرطبیعی نیست. منظور از جوش زدن بروز آکنه و دانههای چرکی هست. بیشترین محلی که دچار افزایش چربی و جوش میشود، بینی و اطراف آن هست. شستشو با آب و صابون یا تونر ملایم معمولاً برای کنترل کفایت می‌کند. این وضعیت بعد از یک ماه معمولاً برطرف میشود. در موارد شدید ممکن است به درمان کوتاه‌مدتی نیاز باشد.
اصطلاحات
◊ آکنه یا جوش عبارت است از ایجاد دانههای پوستی در محل منافذ پوستی که به دلیل اشکال در فعالیت غدد چربی پوست ایجاد میشود. میتواند بهصورت دانههای قرمز با سرسیاه یا سرسفید باشند.
◊ سبوره عبارت است از پوست‌ریزی بیش‌ازحد پوست که قرمزی و خارش پوست همراه میشود. این حالت در پوست سر به شوره سر شناخته میشود. سبوره به انگلیسی Seborrhea و شوره سر dandruff گفته میشود.
جوش بینی بعد عمل
جوش بینی و آکنه بعد از عمل جراحی بینی نسبتاً شایع هست. برخی از افرادی که حتی قبل از جراحی بینی دارای پوستی کاملاً خشک بوده‌اند، ممکن است بعد از رینوپلاستی به پوستی کاملاً چرب همراه با جوش رسیده باشند.
آکنه (Acne)
آکنه التهاب ریشه مو هست. ضروری نیست که از منفذ، مویی رشد کرده باشد. البته معمولاً یک موی کرکی ظریفی وجود دارد. ریشه‌ی مو همیشه با غده چربی همراه هست. به التهاب مزمن ریشه‌مو و غده‌ی چربی آکنه یا جوش می‌گویند. معمولا چندین عامل هستند که باهم باعث جوش میشود. چسب‌زدن، دستکاری حین جراحی و مهمتر از همه اضطراب عمل جزء عوامل مهم جوش بعد عمل هستند.
جوش ناشی از آکنه
به‌صورتدانه‌های سرسیاه یا سرسفید ایجاد میشود. گاهی ملتهب و قرمزرنگ می‌شوند و ممکن است دردناک باشد.
جوش چرکی (pustule)
بصورت دانه‌ی عفونی خیلی کوچک با سرسفید ظاهر میشود. وقتی برای اولین بار آتل و چسب برداشته میشود با این دانه‌ها مواجه می‌شویم. اطراف این دانه‌ها التهاب و قرمزی ندارد. به دلیل چسب طولانی مدت، منفذ مو مسدود میشود. باکتری در این منفذ رشد کرده و باعث جوش‌ّهای کوچک چرکی میشود. اگر سعی کنیم این دانههای را به زور با دستمال الکلی تمیز کنیم خونریزی مختصری با خارج شدن دانه‌ی سفید همراه میشود.
جوشهای چرکی
بهصورت دانههای سفید رنگ کوچک ظاهر می‌شوند. اگر با سوزن ظریف به نوک سفیدی بزنیم ماده‌ی سفید رنگ آن به‌راحتی تخلیه میشود.
جوش بعد عمل بینی معمولاً بهصورت دانه‌ی سرسفید هست. هم میتواند به دلیل تشدید آکنه باشد هم عفونت مختصر ناشی از چسب زدن طولانی.
علل چرب شدن پوست و جوش بینی
● استرس عمل جراحی و استرس نتیجه‌ی عمل بینی
● چسب‌زدن بینی
● جراحی و آسیب به پوست بینی
دستکاری حین عمل باعث آسیب پوستی و تحریک فعالیت غدد چربی پوست میشود. استرس عمل و نگرانی از نتیجه عمل هر دو عامل مهم دیگری در تشدید فعالیت غدد چربی میشود. در کنار این‌ها، چسب‌زدن بینی باعث مسدود شدن منافذ پوستی میشود. این منافذ به ریشه‌ی مو و غده‌ی چربی متصل هستند. وقتی چربی و سلول‌های مرده پوست در منافذ جمع می‌شوند، ممکن است جوش ایجاد شود. این چربی بخودی خود برای ایجاد التهاب در ریشه‌ی مو کافی هست. در ریشه‌ی مو یک نوع باکتری بخصوص زندگی می‌کند. با انسداد منفذ این باکتری هم فرصت رشد پیدا کرده به تشدید اکنه کمک می‌کند.
از طرف دیگر بعد از عمل تا یک هفته اتل و چسب باز نمی‌شود. این مدت فرصت مناسبی برای ایجاد عفونت در محل مجرای مسدود شده هست. باکتری‌های سطح پوست در شرایط مناسب باعث عفونت‌های خیلی محدود در محل این منافذ می‌شوند. بازکردن این دانههای سرسفید برای بهبود آنها کفایت می‌کند.
چه عواملی باعث تشدید جوش بعد عمل هستند؟
● جنس پوست: هرچه پوست ضخیم‌تر و چرب‌تر باشد احتمال پوسته و جوش بعد عمل بیشتر است
● سن: هر چه در سن پایین‌تری عمل کنید معمولاً شدت آکنه بیشتر است.
● نتیجه‌ی عمل: اگر شکل ظاهری بینی بعد برداشتن راضی‌کننده نباشد دوره‌ی جوش‌ها طولانی‌تر میشود.
● عدم شستشو: شستشوی صورت باوجود آتل و یا چسب بینی کمی دشوار است. علاوه بر این نگرانی از تغییر شکل بینی باعث میشود بین چسب‌زدن‌ها بینی به‌خوبی پاک نشود. این شرایط باعث تشدید چربی پوست و جوش زدن میشود.
علت چرب شدن پوست بعد از عمل بینی
استرس عمل جراحی و نگرانی از نتیجه‌ی عمل، غدد چربی را تحریک می‌کنند. بنابراین حتی در افرادی که پوست خشک داشته‌اند چرب شدن پوست بعد عمل طبیعی است. درصورتی‌که پوست مستعد آکنه داشته باشید چرب شدن پوست بیشتری اتفاق می‌افتد. در مورد بینی هرچه پوست ضخیم‌تر باشد چرب شدن بیشتری انتظار می‌رود.
درمان جوش بینی بعد عمل
در اکثر موارد، جوشهای بعد عمل محدود هستند. شدت جوش‌ها در ۴ هفته‌ی اول بعد عمل بیشتر است. بعد از ۴ هفته شدت جوش‌ها کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. بنابراین باید از هرگونه روش درمانی تهاجمی ازجمله اعمال فشار به بینی پرهیز شود. در کل به‌جز شستن بین، معمولاً نیازی به اقدام خاصی نیست. درمورد جوشهای عفونی بعد از برداشتن آتل اگر نیاز به کاری باشد پزشک درهمان جلسه انجام می‌دهد. در بعضی موارد آکنه بعد از عمل ممکن است شدید باشد. در این موارد اقدامات زیر توصیه میشود:
رژیم غذایی
مصرف انواع شیرینی و غذاهای چرب و سرخ‌شده را محدود کنید. احتمالاً ورم بینی هم به چرب شدن بینی ارتباط داشته باشد. بنابراین محدود کردن مصرف نمک و الکل هم توصیه میشود. این رژیم را برای ماه اول بعد از عمل رعایت کنید.
پاک کردن بینی
برای پاک‌سازی بینی بعد عمل از روش‌های زیر استفاده می‌کنیم. معمولاً شستشو و تونر به‌تنهایی کافی است و نیاز به اقدام اضافی‌تر نمی‌شود.
● تونر ملایم
● شستشو با آب و صابون
● لایه‌بردار ملایم
● پاک‌سازی با دستمال الکلی
مهم‌ترین اقدام پاک‌سازی پوست زمانی است که چسب را عوض می‌کنید. اول‌ازهمه باید با آب و صابون پوست بینی را به آرامی بشوید. بعد از شستشو از تونر ملایم استفاده کنید. اگر پوست بینی خیلی چرب است با دستمال آغشته با الکل بینی هم می‌توانید بینی را پاک‌سازی کنید. توجه کنید تونرهای قوی و استفاده از الکل پوست شمارا خشک می‌کنند. بنابراین در استفاده آنها زیاده‌روی نکنید.
تغییر چسب زدن
اول‌ازهمه باید مطمئن شوید به چسب حساسیت ندارید. میتواند برند چسب خود را عوض کنید. چسب KBM و ۳M برای بینی مناسب هستند. منتها موارد تقلبی هم در بازار موجود هست.
بین نوبت‌های چسب زدن حتماً بینی را بشورید یا با یک تونر ملایم پاک‌کنید. حتماً باید شواهد چسب و چربی قبل از چسب‌زدن پاک‌شده باشد. درصورتی‌که شدت جوش‌ها زیاد باشد با نظر پزشک می‌توانید برای مدتی چسب نزنید.
استفاده از چسب پاک‌کننده بینی (مثل پیودرم) برای جوشهای بعد عمل توصیه نمی‌شود. به عبارتی پیشنهاد می‌کنم تا ۳ ماه از آنها استفاده نکنید.
لایهبرداری
ترکیبات موضعی لایه‌بردار میتوانند سلول‌های مرده پوست و چربی اضافه‌ی پوست را بردارند. ترکیبات حاوی سالیسیلیک اسید از همه بهتر هستند. بهترین روش این است که بعد شستن بینی پماد لایه‌بردار را بر روی پوست بینی ماساژ ملایم بدهید. بعد از حدود ۳۰ ثانیه ماساژ باید پوستتان را با آب گرم بشویید. این کار را با نظر پزشک می‌توانید یک یا دو بار انجام بدهید.
داروهای خوراکی
در موارد شدید با نظر پزشک درمان خوراکی ضد آکنه شروع میشود. در این موارد داروهای موضعی هم تجویز میشود. معمولاً اگر شدت جوشهای بینی به‌قدری باشد که نیاز به داروی خوراکی شود، چسب زدن هم متوقف میشود. شخصا تا به‌حال جوش‌هایی که نیاز به درمان خوراکی داشته‌باشند را ندیدم.
جوشهای داخل بینی و درمان
جوش داخل بینی میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. بنابراین بر اساس اینکه علت جوش چه باشد درمان هم متفاوت است. واکنش طبیعی بدن به نخ بخیه، بروز آکنه و عفونت‌های موضعی میتوانند عامل برجستگی قرمزرنگ داخل بینی باشند.
بخشی از سوراخ بینی که مو دارد میتواند دچار آکنه یا جوش بشود. در این موارد مثل جوش روی پوست بینی، انتظار بهبود خودبه‌خودی داریم. علت دیگر بخیه‌های داخل بینی است. گاهی برجستگی‌های قرمزرنگ در واکنش بدن به نخ‌های بخیه ایجاد میشود. این برجستگی‌های قرمزرنگ میتواند به لمس هم حساس باشد. بخیه‌ها معمولاً در مدت چند هفته تا یک ماه خواهند افتاد و مشکل رفع میشود. گاهی عفونت‌های موضعی کوچک میتواند عامل جوش‌ها کوچک با سرسفید باشد. این جوشهای کوچک عامل عفونی دارند و باید درمان شوند.
درمان جوش داخل بینی
شستشوی بینی هر ۸ ساعت و چرب کردن داخل بیمی با پماد برای همه‌ی موارد بعد عمل پیشنهاد می‌کنم. اگر جوش داخل بینی عفونی باشد پماد آنتیبیوتیک تجویز میشود. جنتامایسین یا موپیروسین برای این منظور مناسب است. گاهی همراه پماد، آنتیبیوتیک خوراکی هم تجویز میشود. اگر قرمزی به دلیل بخیه باشد صبر کردن بهترین کار هست. اگر بعد از یک ماه بخیه نیفتاده بود و قرمزی پابرجا بود بخیه خارج میشود.
داروی خوراکی برای کاهش چربی پوست
داروهای موضعی اکثراً برای کنترل چربی روی پوست هستند و تولید چربی را کاهش نمی‌دهند. ایزوترتینوئین، چه خوراکی چه بهصورت پماد، تولید چربی پوست را کاهش می‌دهد. اما این داروها فقط در مواردی استفاده می‌شوند که چربی زیاد همراه با بروز آکنه شدید باشد. پوست چرب همراه با پرمویی و جوش در خانم‌ها گاهی دیده میشود. این خانم‌ها معمولاً از عدم تعادل هورمونی رنج می‌برند. قرص‌های خوراکی ضدبارداری با برقرار کردن تعادل هورمونی میتواند مؤثر باشد. قرص اسپیرنولاکتون با مهار اثر هورمون‌های مردانه میتواند تولید چربی پوست را کاهش دهد. تزریق بوتاکس هم میتواند برای این موضوع کمک‌کننده باشد.
● ترکیبات ترتینوئین
● بوتاکس
● اسپرینولاکتون
● قرص‌های جلوگیری از بارداری در خانم‌ها
تونر پوست
تونرها محصولاتی هستند که بعد از شستشوی پوست، برای تنظیم pH آن مورداستفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این ترکیبات ابرشان، آنتی‌اکسیدان و ضدالتهابی در ترکیب تونرها وجود دارد. کم کردن تنش پوست به دلیل آلودگی، مواد آرایشی، صابون‌ها و حتی چربی‌های خود پوست است. با تونر طراوت و شادابی پوست حفظ میشود.
مزایای استفاده از تونر چیست؟
● کوچک شدن منافذ پوست: تونرهایی که خاصیت لایه‌بردار دارند احتمالاً در کوچک کردن اندازه‌ی منافذ پوستی مؤثر هستند.
● تنظیم PH سطح پوست: پوست ما به‌طور طبیعی اسیدی است (PH بین ۵ تا ۶). اغلب شوینده‌های صابونی قلیایی هستند. بنابراین شستشوی پوست با صابون تعادل پوست را برهم می‌زند. تونرها میتوانند این تعادل را بازیابی کنند.
● مرطوب کردن پوست: ویتامین E و گلیسرول جزء موادی هستند که خشکی و حساسیت پوست را درمان می‌کند. آب‌رسانی یکی از مزایای استفاده از تونر است.
● کنترل آکنه: تونرهای حاوی گلیکولیک ، سالیسیک اسید و نیاسینامید آکنه را کنترل می‌کنند
● شادابی پوست: اکثر تونرها مواد ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارند که در بلندمدت باعث طراوت پوست میشود.
● جلوگیری از ایجاد موهای زیرپوستی: تونرهایی که ترکیبات اسید هیدروکسی (مثل سالیسیک اسید) دارند با لایهبرداری میتوانند از رویش موهای زیرپوستی جلوگیری کنند.
ترکیب تونرها چیست؟
ترکیبات ابرشان، ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدان در تونرها شایع وجود دارند. اتانول، منتول و مواد معطر هم در ترکیب تونرها استفاده می‌شوند. مواد معطر حساسیت‌زا هستند و بهتر است فاقد آن باشد. اتانول و منتول برای اکثر پوست‌ها مناسب نیستند و بهتر است برحسب نیاز در ترکیب وجود داشته باشند.
الکل موجود در تونر باعث آسیب پوستی میشود؟
تونرها درصد الکل متفاوتی دارند. باید تونر متناسب باهدف و نوع پوست انتخاب شود. برای پوست‌های خشک و حساس، الکل زیاد مناسب نیست. برای لایهبرداری و پوست‌های چرب، مقدار مناسب الکل میتواند مفید باشد.
انواع تونرها چه هستند؟
Ο ملایم یا مرطوب‌کننده (freshener or bracer): ترکیب عمده آب و گلیسرول است. الکل یا ندارند یا خیلی کم هست. آنتی‌اکسیدان این ترکیبات معمولاً ویتامین E هست. برای پوست خشک و حساس مناسب است.
Ο تونیک (tonic): در ترکیب آنها الکل و اسید ضعیف وجود دارد. اسید موجود در این ترکیب برای لایهبرداری و روشن کردن پوست بکار می‌رود. آنتی‌اکسیدان این ترکیبات معمولاً ویتامین C هست. برای پوست چرب و مختلط مناسب است.
Ο قابض (استرینجنت Astringent): حاوی اسید و الکل با درصد بالا هستند. قوی‌ترین نوع در نوع تونرها هستند. ترکیبات ضدالتهابی و ضد آکنه در این تونرها فراوان است. این تونر چربی اضافه را از روی پوست برمی‌دارند. انتخاب مناسبی برای افرادی است که پوست مستعد آکنه دارند .
سبوره (Seborrhea)
سبوره چه بهصورت اگزمای سبوره چه بهصورت پوسته ریزی به دلیل ترشح بیش‌ازحد چربی است. این چربی از غدد سبورئیک ترشح میشود. این غدد همان غدد چربی پوست هستند. منفذ خروجی این غده باریشه‌ی مو یکی است. معمول‌ترین مشکل به دلیل اگزمای سبورئیک، شوره‌ی سر هست.
علت بروز سبوره
هم مشکلات مربوطه به سبوره و هم آکنه متعدد و مشترک هستند:
● اضطراب و نگرانی
● حساسیت بیش‌ازحد غدد در فرد
● تغییرات هورمونی بخصوص افزایش هورمون‌های مردانه
● داروها
● التهاب پوستی
● آسیب پوستی مثل عمل جراحی
